هدف و کارکرد در ارزیابی، اندازه گیری و اطمینان حاصل کردن از تحقق اهداف آموزشی در دانشآموزان است. روش های نوین ارزیابی دانش آموزان در کلاس به معلمان کمک میکند تا بقیه مسیر آموزش را با اطلاع بیشتری از نقاط قوت و ضعف دانش آموزان طی کند. از طرفی، ارزیابی درست شایستگی های دانشآموزان را نشان میدهد.
اما آیا واقعا امکان دارد که در یک امتحان دوساعته، همه موارد لازم اندازه گیری شوند؟
اگر معلم، دبیر یا مشاور هستید و روش های نوین ارزیابی دانش آموزان در کلاسهای نسل جدید برای شما هم اهمیت دارد، این مقاله برای شما نوشته شده است.
چه روش هایی برای ارزیابی دانش آموزان در کلاس وجود دارد؟
اگر این حقیقت را باور کنیم که آموزش و ارزیابی دو موضوع در هم تنیده هستند، به ارزیابی به چشم یک فرآیند نگاه میکنیم نه یک مرحله مقطعی. در این صورت طیف وسیعی از روشها پیش روی ما قرار میگیرند تا به ما کمک کنند. ما در این نوشته می کوشیم تعدادی از این روش ها را معرفی و درباره ی آن ها صحبت کنیم.
چرا مدل های ارزیابی فعلی خوب و کافی نیستند؟
در روشهای سنتی، تمرکز اصلی روی نتیجه آزمون است. اما یادگیری فقط نمره و امتحان نیست. دانشآموزان در شرایط مختلف یاد میگیرند و عملکرد آنها همیشه در یک روز و یک آزمون مشخص نمیشود.
گاهی دانشآموز همه نکات را بلد است، اما اضطراب باعث افت عملکرد او میشود. در مقابل، ممکن است فردی با حفظ کردن موقت مطالب نمره خوبی بگیرد، درحالیکه یادگیری واقعی اتفاق نیفتاده است. همینها باعث میشود ارزیابی سنتی همیشه تصویر درستی ارائه ندهد و عدالت آموزشی کامل نباشد.
انواع روش های نوین ارزیابی دانش آموزان در کلاس
از گذشته و روشهای سنتی گرفته تا اامروز و روش های نوین مبتنی بر هوش مصنوعی عناوین گوناگونی برای ارزیابی دانش آموزان در کلاس وجود داشته است که ما در اینجا به چند روش که هم شناخته شده تر هستند هم جدیدتر اشاره می کنیم.
ارزیابی بازیمحور یا گیمیفیکیشن
پژوهش ها نشان میدهند ارزیابی از طریق گیمیفیکیشن (بازیوار سازی) با اهداف معلمان در ارزشیابی کیفی سازگارتر است. ارزیابی کلاسی دانش آموزان با استفاده از بازی های روشمند می تواند یکی از مفید ترین روشهای ارزیابی نوین کلاسی باشد.
برای مثال، ارزشیابی بر اساس ماموریت و چالش به دانشآموز کمک میکند که نقاط ضعف خود را مرحله به مرحله و تدریجی، زیرنظر معلم حل کند. در این مدل هر مسئله درسی یک مرحله است که دانشآموز با موفقیت در آن مرحله، قفل مرحله بعدی را برای خود باز میکند. این مراحل میتواند دارای بازه زمانی مشخص مثلا سهروزه و با ماموریت های مشخص مانند:حل روزانه سوالات از مباحث روز قبل باشد. میتوان آزمون را در قالب یک ماجرا که دانشآموز در آن نقشآفرینی دارد مطرح کرد. برای مثال دانشآموز یک کارآگاه است و باید با حل مسئله ریاضی رمز گاوصندوق را پیدا کند.
مثال دیگر روش چهارگوشه است. این روش یک نمای فوری و ساده را از میزان یادگیری و فهم دانشآموز نشان میدهد و معلم میتواند سطح او را مورد بررسی و نظارت قرار دهد. به اینصورت که معلم بعد از مطرح کردن سوال خود، برای هریک از چهار گوشهی کلاس معنای خاصی تعیین میکند: مثلاگزینه های : کاملاً موافقم، تا حدی موافقم، مطمئن نیستم، کاملاً مخالفم. پس از مطرح کردن این سوالات، دانشآموزان به سمت یکی از چهار سمت حرکت میکنند تا پاسخ خود را نشان دهند.
ارزیابی بازی محور برای مواقعی که دانشآموزان دچار اضطراب امتحانی هستند، جایگزین مناسبی است تا با کاهش استرس و افزایش انگیزه آنها ارزیابی را آسان تر و با توجه به شرایط فردی دانشآموز دقیقتر کند.
ارزیابی همتا (همتاسنجی)
در این روش، دانشآموزان به ارزیابی یکدیگر میپردازند. سپس باید نظر خود را براساس معیارهای درسی اثبات کنند. معلم میتواند معیار های سنجش و ارزیابی دانش آموزان را مشخص کند و از آنها بخواهد دلایل خود را بهصورت کتبی یا شفاهی ارائه دهند. این مدل به معلم اجازه میدهد سطوح بالاتری از یادگیری را ارزشیابی کند. توانایی تجزیه و تحلیل مبحث درسی و توانایی به کارگیری سریع آموخته ها در جهت نقد عملکرد طرف مقابل از این جمله است. این روش، سبب تقویت تسلط بر دروس، تفکر انتقادی و مهارت های ارتباطی دانشآموز نیز میشود.
و این یعنی آموزش و ارزیابی بهصورت توامان.
ارزیابی پرتفولیو (کارپوشه)
ارزیابی دانش آموزان در کلاس از روش پرتفولیو، یک مجموعه هدفمند از فعالیت های دانشآموز است که شامل فعالیت های عملی و دستاورد های درسی او میباشد. در این روش شما سهمی از ارزیابی خود را به فعالیت های عملی دانشآموز اختصاص میدهید و از او میخواهید درباره مبحث درس نمونه تدریس، تحقیق و گزارش یا پروژه عملی آماده کند. بعد از دانشآموز شرح و توضیحی در مورد هرکار و چالش ها و چرایی آن و چیزهایی که آموخته است را میخواهید. حالا شما یک مجموعهی متنوع از داده دارید که براساس بررسی های کیفی میتوانید دانشآموز را بسنجید.
در این ارزیابی مبتنی بر عملکرد، دانشآموز مسئولیت پذیری و تلاش را میآموزد و یاد میگیرد که فرایند و مسیر یادگیری به اندازه نتیجه نهایی حائز اهمیت است.
ارزیابی تطبیقی
این روش عملکرد دانشآموز را نسبت با وضعیت گذشته خودش بررسی میکند. یعنی میزان یادگیری دانشآموز نه با بقیه دانشآموزان کلاس، بلکه باتوجه به شرایط متفاوت فردی خودش و سبک یادگیری مخصوص او و میزان پیشرفتش مقایسه میشود. برای مثال مشخص میشود که وضعیت دانشآموز در درس ریاضی نسبت به ابتدای سال چندین درجه رشد داشته است. پس دانشآموز پیشرفت قابل ملاحظهای داشته حتی اگر هنوز از بقیه همکلاسیهایش عقبتر باشد. این روش نتایج را با ظرفیت و پتانسیل یادگیری خود او میسنجد و به همین دلیل ارزشیابی عادلانه تر و دقیق تری ارائه میدهد.
ارزیابی از طریق نقشه ذهنی و مفهومی
از دانشآموز بخواهید خلاصه مفاهیم اصلی یک درس و نکات مهم آن را بهصورت روابط سلسه مراتبی و نموداری رسم کند. در اینصورت شما به انسجام ذهنی دانشآموز پی میبرید و متوجه میشوید که :
آیا تنها مطالب را حفظ کرده است؟
یا توانسته است در ذهنش که یک شبکه ارتباطی بین مفاهیم درسی در ذهن خود ایجاد کند. این کار برای تثبیت مطالب و رفع ابهام هم مفید است.
ارزیابی با سوال های تحلیلی و مقایسهای
برای اجرای این روش دانشآموز سوال های مبتنی بر متن صریح کتب درسی ارائه ندهید. سوال هایی طرح کنید که مفهومی باشند و دانشآموز با قوه تحلیل خود به آنها پاسخ دهد.
برای مثال، (در درس تاریخ)دو واقعه تاریخی را باهم مقایسه کنند و یا عملکرد دو سلسله را با نقاط مثبت و منفی ذکر کنند یا نظر آنهارا برای بهبود وضعیت بخواهید.برای مثال در درس زیست شناسی عملکرد و وظایف دو دستگاه، بافت آنها و تاثیری که بر دیگر اندام ها گذاشته میشود را تحلیل و مقایسه کنند. یا در درس جغرافیا دو شهر را از جهت اقلیمی، پوشش گیاهی، جغرافیای سیاسی و دیگر موارد مقایسه، و فرصت های بوجود آمده برای هرکدام را باتوجه به شرایط جغرافیایی پیدا کنند. در اینصورت میزان تثبیت و نهادینه شدن مطالب برای دانشآموز واضح خواهد شد و ارزیابی به یک فرایند پویا تبدیل میشود.
برای این ارایه ی مفاهیم جذاب در این نوع مقایسه ها ،اگر در مقطع متوسطه دوم تدریس می کنید،می توانید از محتواهای ویدیویی و آزمایشگاه های مجازی ای که در مجموعه ی کتابهای تعاملی لرنیتو وجود دارد استفاده کنید.
روشهای نوین ارزیابی چه کمکی میکنند؟
روشهای جدید نگاه ما را به ارزیابی تغییر دادهاند. در این روشها:
- یادگیری یک فرایند مداوم است، نه یک آزمون کوتاه
- عملکرد دانشآموز در شرایط مختلف بررسی میشود
- تفاوتهای فردی در نظر گرفته میشود
- اضطراب امتحان کمتر میشود
مهارتهای واقعی مثل تحلیل، خلاقیت و حل مسئله سنجیده میشود برای آگاهی بیشتر از مولفه های آموزش مدرن می توانید مقاله ی نقش هوش مصنوعی در تحول و توانمندسازی معلمان را بخوانید.
این شیوهها کمک میکنند دانشآموز فهم عمیقتری داشته باشد و یادگیری واقعی شکل بگیرد.
سخن پایانی
نظام های آموزشی در حال حرکت به سمت روش های نوین ارزشیابی تحصیلی هستند. معلمان آگاه و توانمند میتوانند با مجهز شدن به رویکرد های جدید ارزیابی تحول مهمی در سیستم آموزشی ایجاد کنند.
استفاده از فناوری های دیجیتال، ابزار های نوینی را برای تحلیل داده های یادگیری در اختیار قرار میدهد که باعث دقیق تر شدن فرایند سنجش تحصیلی میشود و به کار معلمان سهولت و سرعت میبخشد. لرنیتو یک پلتفرم هوشمند آموزشی است که با ابزار های آزمون آنلاین، تحلیل داده های یادگیری و هوش مصنوعی میزان یادگیری دانشآموزان را دقیق تر اندازه گیری میکند و به معلمان در تشخیص نقاط ضعف و قوت دانشآموزان کمک میکند. پژوهش ها گویای این نکته هستند که استفاده از فناوری ها باعث کاهش خطای انسانی و ارتقای کیفیت آموزشی میشود. پیشنهاد ما به شما طرح جت و شاتل لرنیتو است که دستیار همراه شما در مدیریت آموزشی کلاس و مدرسه خواهد بود. برای بررسی این طرح ها می توانید به نسخه ی آزمایشی آنها دسترسی داشته باشید.
شما از چه روشی برای ارزیابی دانش آموزان در کلاس استفاده میکنید؟
می توانید این موارد را در بخش دیدگاه ها با ما و دیگر همکارانتان به اشتراک بگذارید.
